Nữ diễn viên ba lê Nga Avdotia Istomina – một biểu tượng của ba lê Nga

Lưu Hải Hà (NuocNga.net) tổng hợp

Avdotia Istomina – một biểu tượng lãng mạn của ba lê Nga, thần tượng của toàn xã hội Nga nửa đầu thế kỷ XIX, người đã từng được Aleksandr Pushkin ca ngợi trong tác phẩm nổi tiếng “Evgeny Onegin”.

Đẹp rực rỡ, nhẹ bỗng như không khí
Vâng theo lời cây mã vĩ thánh thần…

Đó là những vần thơ của Aleksandr Pushkin viết về “nàng thơ Terpsichore Nga” (Terpsichore – nữ thần của hát đồng ca và vũ điệu trong thần thoại Hy Lạp). Avdotia Istomina – một biểu tượng lãng mạn của ba lê Nga, thần tượng của toàn xã hội Nga nửa đầu thế kỷ XIX. Arapop, một trong những nhà sử học sân khấu Nga đầu tiên đã viết: “Istomina có chiều cao trung bình với mái tóc đen, ngoại hình đẹp, rất cân đối, có đôi mắt đen rực lửa được che bởi hàng mi dài. Hàng mi này khiến cho khuôn mặt của Istomina có một tính cách đặc biệt. Đôi chân mạnh mẽ, sự tự tin trên sân khấu, và cùng với đó là vẻ duyên dáng, nhẹ nhàng trong chuyển động nhanh…”. Istomina là nhân vật chính của nhiều tin đồn tràn ngập xã hội thượng lưu thời bấy giờ, đối tượng hâm mộ và nguyên nhân những cuộc đấu súng của những người lính cận vệ hào nhoáng, là một diễn viên múa tuyệt vời, là người đầu tiên trên sân khấu Nga múa đứng trên mũi chân.

Con gái của một viên chức cảnh sát nghiện rượu Ilya Istomin và bà vợ Anisia mất sớm của ông – đó là tất cả những gì Avdotia biết về gia đình mình. Avdotia Istomina sinh ngày 17/1/1799. Khi lên sáu tuổi, cô bé Istomina được nhận vào Trường Sân khấu Peterburg theo đề nghị của một nhạc công. Đối với một cô bé sinh ra trong một gia đình nghèo không có quan hệ gì với nhà hát thì đó là một thành công lớn. Đunhia Istomina ít tuổi nhất và nhỏ bé nhất trong lớp, chính vi vậy thời gian đầu cô bé gặp rất nhều khó khăn. Những đứa trẻ được học cơ sở các môn phổ cập giáo dục, tiếng Pháp – vốn là ngôn ngữ nền tảng của toàn bộ thuật ngữ ba lê, và tất nhiên là nghệ thuật múa. Istomina gia nhập trường múa vào một thời điểm hết sức thuận lợi – khi đó diễn viên và biên đạo múa nổi tiếng Charles Didlo vừa trở thành hiệu trưởng trường này. Nhiều người trách móc Didlo vì ông quá nghiêm khắc đến khắc nghiệt đối với học trò của mình. Tuy nhiên ông đối xử với họ, như đối với các nghệ sĩ tương lai. Bởi ông biết rằng sự nghiệp nghệ sĩ không dễ dàng chút nào nên Didlo cố gắng phát triển trong họ không chỉ năng khiếu, mà còn cả tính cách của một người nghệ sĩ chân chính – tính kiên định và khả năng làm việc. Avdotia Istomina là một ví dụ rõ ràng về sự đúng đắn và giàu sức sống của trường phái Didlo. “Sự thể hiện các tình cảm và những biến đổi tâm hồn chỉ bằng cử chỉ và nét mặt hiển nhiên đòi hỏi tài năng lớn, và bà Istomina có tài năng này…”

Lần đầu tiên trong đời Istomina bước ra sân khấu năm lên 9 tuổi trong vở ba lê “Zephir và Flora”. Cùng với các nữ diễn viên múa nhỏ tuổi khác khác Istomina đóng vai trong đoàn thị nữ của Flora, họ tiến ra sân khấu trên một con thiên nga lớn. Từ đó Istomina bắt đầu tham gia các vở kịch thường xuyên hơn, thể hiện nhiều vai diễn trẻ em. Sau đó thì Istomina có cơ hội quay trở lại vở ba lê “Zephir và Flora”, tất nhiên không phải với tư cách học viên nữa, mà với tư cách diễn viên múa. Istomina đã lần lượt đóng gần như tất cả các vai trong vở này, và năm 1818 thì Istomina bắt đầu sắm vai Flora. Sự nhẹ nhàng, duyên dáng, và cùng với đó việc truyền đạt tâm hồn cho vũ điệu đã khiến cho Istomina trở thành nữ diễn viên solo lý tưởng cho vở ba lê này.

Avdotia Istomina trong vai Flora

Avdotia Istomina cảm thụ âm nhạc hết sức tinh tế và được tạo hóa ban cho một sắc đẹp rực rỡ. Theo ý kiến của những người cùng thời thì các họa sĩ chân dung đã không truyền đạt được sắc đẹp này.

Năm 1816 Didlo bắt đầu chuẩn bị dàn dựng vở diễn tốt nghiệp cho các học viên – vở “Atsis và Galatei”. Vở ba lê này được công chúng hoan nghênh nhiệt liệt, và nữ diễn viên mới Avdotia Istomina đã dành được cảm tình nồng nhiệt. Trong vở ba lê này Istomina đã thực hiện vài động tác trên mũi chân – người đầu tiên làm điều này trong số các nữ diễn viên múa Nga. Điều này đã làm công chúng rất phấn khích được chứng kiến kỹ thuật hoàn toàn mới trước đó họ chưa thấy. Cùng với sự biểu cảm và hoàn thiện biên đạo của vũ đạo, điều này đã làm cho Istomina trở thành nữ diễn viên múa hàng đầu, không ai vượt qua trong thời đại của mình. Chính sự trình diễn của Avdotia Istomina trong vở ba lê “Acis và Galatea” đã tạo cảm hứng cho Pushkin sau này miêu tả vũ điệu của bà:

…Giữa đám thủy tiên đang đứng quây quần
Chính là Istomina tuyệt diệu
Một chân này chạm hờ sàn gỗ
Còn chân kia quay chầm chậm xung quanh
Và bỗng dưng cú nhảy - nàng bay nhanh
Tựa sợi lông tơ đang được thần gió cuốn
Thân người cong rồi thẳng ra như uốn
Và chân này nhanh chóng đập chân kia…

Nhiều trí thức thời ấy đánh giá rất cao sự giao tiếp với Istomina. Tính nghệ sĩ là bản chất tâm hồn của Istomina và cho nữ nghệ sĩ một sức mạnh quyến rũ lớn. Pushkin rất thích tính cách của bà – linh hoạt, mãnh liệt, ham hiểu biết. Sự cảm thụ nhạy cảm và khả năng cảm thụ những khía cạnh tinh tế nhất của tình cảm không những làm cho những người đối thoại của bà kinh ngạc, mà còn có thể khiến cho Istomina trở thành một nghệ sĩ kịch nói xuất sắc. Chính Istomina đã trở thành người thể hiện đầu tiên vai Cô gái Cherkeshenka trong vở “Người tù Cáp ca dơ” theo tác phẩm cùng tên của Pushkin.

Istomina cũng rất xuất sắc trong các vở ba lê theo chủ đề thần thoại. Ngoài kỹ thuật múa điêu luyện, bà còn có khả năng nhập vai tuyệt diệu, tìm ra những nét mới rực rỡ cho mỗi vai diễn sân khấu của mình. Istomina cũng có khả năng diễn hài rất tốt, như phê bình thời đó viết, bà không chỉ «múa với sự nhanh nhẹn và linh hoạt tuyệt vời, mà còn là một nữ nghệ sĩ ba lê xuất sắc cho những vai diễn ranh mãnh và nhanh nhẹn”. Tài năng này được thể hiện rõ rệt trong vai Lisa trong vở “Sự đề phòng uổng công”. Trong danh mục các vai diễn của Avdotia Istomina các vai diễn hài xem kẽ với các vai dram, lãng mạn và bi kịch. Và trong tất cả các vai diễn này Istomina đều rất thuyết phục nhờ nghệ thuật nhập vai của mình, nhờ khả năng tìm ra những kỹ thuật sân khấu chính xác để thể hiện vai này hay vai khác. Những vai diễn trong các vở ba lê theo tác phẩm của Pushkin là những thắng lợi rực rỡ của Istomina: “Ruslan và Ludmila” và “Người tù Cáp ca dơ”.

Sau cuộc nổi dậy Tháng Chạp ngày 14/12 thì chính quyền nghi ngờ tất cả những gì liên quan tới Những người Tháng Chạp. Mà Istomina lại là nàng thơ cho toàn bộ nhóm thanh niên yêu tự do này. Cho nên dần dần Istomina bị mất tất cả các vai diễn và bị buộc phải từ giã sân khấu. Buổi biểu diễn cuối cùng của Avdotia Istomina diễn ra ngày 30/1/1836. Buổi tối hôm đó không có vở kịch ba lê, và Istomina đã thể hiện một điệu múa Nga để từ giã khán giả.

Sau khi từ giã sân khấu, Istomina lấy nghệ sĩ Paven Ekunin. Bà qua đời vì bệnh tả ngày 26/6/1848. Sau đó một năm báo chí mới đăng lời cáo phó. Và chẳng mấy ai biết được rằng nấm mộ nhỏ bé với bia mộ đơn giản bằng đá hoa cương trắng tại Nghĩa trang ở Okhta Lớn là nấm mồ của nữ nghệ sĩ vĩ đại. Trên bia mộ chỉ có vài chữ đơn giản “Avdotia Ilinhitna Ekunina, nghệ sĩ về hưu”.

Tổng hợp từ các nguồn:

* RIA Novosti
* TV Culture